วิธีการเขียน Mind Map อย่างง่าย

ice999

     MindMap คืออะไร?

   จาก http://www.mindmapinspiration.com

  MindMap (แผนที่ความคิด)คือ เครื่องมือด้านความคิดที่ออกแบบโดยเลียนแบบการทำงานของสมองคิดค้นโดยชาวอังกฤษชื่อ Tony Buzan ซึ่งเค้าว่าเครื่องมือนี้คือ “ภาษาของสมอง” เป็นวิธีเดียวกับที่สมองคิด ใช้ได้ทั้งการนำข้อมูลเข้า (จดบันทึก) และออกจากสมอง (ระดมสมองแสดงความคิด)มีลักษณะสำคัญคือ มีการเชื่อมโยงจากไอเดียหลักตรงกลาง แตกกิ่งออกไปเรื่อยๆ

ประกอบไปด้วย “คำสำคัญ” และ “รูปภาพ”โดยองค์ประกอบเหล่านี้มีการเชื่อมโยงถึงกันด้วย “เส้น” และมีการกระตุ้นด้วยการใช้ “สี“

สมองเราทำงานยังไง??

จำเป็นภาพ เห็นเป็นสี มีการเชื่อมโยงสิ่งต่างๆสามารถคิดและจินตนาการได้  

สมองเราสองซีกทำงานไม่เหมือนกัน ไม่ใช่ซีกไหนดีกว่ากัน แต่เราควรใช้ทั้งสองซีก รายละเอียดตามตารางข้างล่าง

สมองซีกซ้าย	สมองซีกขวา
ใช้ตรรกกะ	ใช้ความรู้สึก
เน้นรายละเอียด	เน้นภาพรวม
ข้อเท็จจริง	จินตนาการ
คำและภาษา	สัญลักษณ์และรูป
ปัจจุบันและอดีต	ปัจจุบันและอนาคต
คณิต และ วิทยาศาสตร์	ปรัชญา และ ศาสนา
สามารถเข้าใจได้ลึกซึ้ง	สามารถเข้าใจแบบ เก็ตละ!
รู้	เชื่อ
รับทราบ	ซาบซึ้ง
รับรู้ลำดับ/แบบแผน	รับรู้โดยตำแหน่งเชิงพื้นที่
รู้ชื่อวัตถุ	รู้หน้าที่ของวัตถุ
ยึดหลักความเป็นจริง	ยึดหลักจินตนาการเพ้อฝัน
คิดกลยุทธ์	บอกถึงความเป็นไปได้
คิดถึงการปฏิบัติได้จริง	ทำเลย หุนหัน ใจเร็ว
เน้นมั่นคง ปลอดภัย	ชอบความเสี่ยง

Mind Map มีประโยชน์ยังไง?

ช่วยให้เราสามารถ…

§  เห็- เห็นภาพรวมของสิ่งต่างๆ

- จำสิ่งต่างๆได้ดีขึ้น (เพราะสมองทำการเขื่อมโยงสิ่งที่เราต้องการจำเมื่อมีการเชื่อมโยงจะทำให้จำได้แม่นขึ้น)

- สามารถค้นพบไอเดียใหม่ๆ

- หาข้อบกพร่อง/จุดอ่อน

- วางแผนการทำงาน

- จำคำศัพท์ภาษาต่างๆ

- คิดได้อย่างเป็นระบบ คิดครบ

- จด/สรุป สิ่งที่ต้องการเรียนรู้ได้ในรูปแบบที่รวดเร็ว /ทบทวนได้ง่าย

- การช่วยเรื่องของ StakeholderMapping / Networking / Connection

Mind Map มีความพิเศษกว่าเครื่องมืออื่นยังไง?

MindMap เลียนแบบการทำงานของสมอง โดย มีการใช้ภาพ สีและมีการเชื่อมโยงเหมือนกัน และกระตุ้นให้ใช้สมองทั้ง 2 ซีก

MindMap สามารถนำไปประยุกต์ใช้และ Fusion รวมกับเครื่องมืออื่นๆได้อย่างแยบยล เรียกได้ว่ายิ่งรู้มากยิ่งนำไปประยุกต์ได้มากขึ้นอีก

Mind Map ทำยังไง (ให้ถูกต้องตามหลักการจากต้นตำรับ)?

รูปจาก http://www.mindmapinspiration.com

หลายๆคนคิดว่าการทำMind Map ไม่เห็นจะต้องศึกษาอะไรเลย ใครๆก็น่าจะทำได้ แต่ที่จริงแล้วมันมีเทคนิคการทำที่ถูกต้องตามหลักการอยู่ครับซึ่งถ้าทำถูกต้องจะช่วยให้เราคิดได้ดียิ่งขึ้น

1.  เตรียมกระดาษเปล่าใหญ่ๆ หน่อยก็ดี (A3-A4กำลังสวย) ให้เอาแบบไม่มีเส้น และให้วางในแนวนอน เพราะเส้นจะทำให้เกิดการตีกรอบ/กั้นความคิดและการอ่านแนวนอนนั้นง่ายกว่าแนวตั้ง (และถ้าคิดจะเก็บเป็น Collection ก็หาแฟ้มเจาะห่วงไว้ด้วยเลยก็ได้)

2.  เตรียมปากกาสีสวยๆไว้ซัก 1 Set คุณสามารถวาด Mind Map ได้ด้วยดีสอสีแท่งเดียวก็จริง แต่ถ้ามีหลายสี มันจะทำให้ Mind Map คุณสวยขึ้น และสียังจะช่วยกระตุ้นความคิดได้มากกว่าด้วย

3. ผ่อนคลายซักนิด ก่อนเริ่มวาด…

4. วาดภาพหรือเขียนหัวข้อหลักที่ต้องการจะคิด(Central Idea) ตรงกลางหน้ากระดาษ

1.   ขนาดไม่เล็กเกินไป(จนไม่น่าสนใจ) และไม่ใหญ่จนไม่มีที่ให้แตกกิ่งออกมาเพิ่ม  

2.   พยายามอย่าล้อมกรอบซึ่งจะไปปิดกั้นความคิด (สมองจะมองกรอบว่าเป็นการสรุป เสร็จสิ้นแล้ว)

3.   ถ้าวาดรูปไม่เป็นให้ไปหารูปมาแปะ

      ถ้าหารูปไม่ได้อีกก็เขียนเป็นคำก็ได้ แต่ต้องเอาให้เด่น!!

4.   ทำให้สิ่งที่อยู่ตรงกลางโดดเด่นเพื่อสร้างความจดจำ และกระตุ้นความคิด

-   ใส่สีสดใส

-    ใส่อารมณ์เช่น มุกตลก

5. วาดกิ่งใหญ่แตกแขนงออกมาจากภาพตรงกลาง ซึ่งกิ่งใหญ่นี้จะเป็นตัวแทนของหัวข้อหลักที่เกี่ยวกับ CentralIdea ตรงกลาง โดยที่…

   แรกเริ่มยังไม่ต้องคิดมากกว่าจะแตกกิ่งอะไรดีจะถูกหรือไม่ ให้ใช้หลักการ Brainstormingคือ ให้พยายามคิดออกมาเยอะๆ คือเน้นปริมาณก่อนจากนั้นค่อยมาคัดทีหลัง

1.   การคัดเลือกให้รวบรวมกิ่งที่คล้ายคลึงกันเข้าด้วยกัน โดยให้มีอย่างมากไม่เกิน 9 กิ่งใหญ่ (หลักการจำของสมอง จำได้แบบ Short-Termได้แค่ 7+2 สิ่ง)

2.   เทคนิคของการแตกหัวข้อกิ่งใหญ่คือConcept ที่เรียกว่า NoGap, No Overlap ซึ่งหมายถึงแต่ละหัวข้อควรเป็นประเด็นที่ไม่ซ้ำกัน และเมื่อทุกหัวข้อรวมกันจะทำให้เราเห็นทุกประเด็นของ Central Idea จนครบ

3.   การที่จะมองว่าหัวข้อที่เราเขียนมันซ้ำประเด็นกันหรือไม่ให้ลองคิดแบบย้อนกลับ คือ ZoomOut ออกไปว่าสิ่งที่เราเขียนอยู่ใน Category ใหญ่กว่าชื่อว่าอะไรเช่น หากเราเขียนถึงโค้ก => ใหญ่กว่าคือ น้ำอัดลม => Soft Drink => เครื่องดื่ม => อาหาร เป็นต้น ถ้า Category ใหญ่กว่าซ้ำกันเราก็ควรใช้อันนั้นเป็นกิ่งใหญ่หรือ Central Idea ไปเลย

1.  แต่ละกิ่งใหญ่ควรใช้สีแยกกันและกิ่งย่อยที่แตกจากสีไหน ก็ให้ใช้สีเดียวกัน เพื่อให้เกิดการจัดกลุ่ม (ถ้ารีบจดก็ยังไม่ต้องแยกสีก็ได้)

2.   เส้นกิ่งใหญ่ให้วาดเป็นเส้นหนาๆโค้งๆ รูปตัว s

3.   ให้วาดภาพหรือเขียนKeyword หรือของหัวข้อกิ่งใหญ่ในตำแหน่งเหนือกิ่งแต่ละอัน ให้กิ่งทำตัวเหมือนเป็นการขีดเส้นใต้ ห้ามเขียนหัวข้อไว้ปิดปลายกิ่ง เพราะจะเป็นการปิดกั้นไอเดีย(ยกเว้นคิดว่าจะเสร็จแล้วจริงๆ)

4.   ตรงหัวข้อตรงกิ่งใหญ่นี่แหละเราสามารถแตกกิ่งออกเป็นสิ่งเหล่านี้ได้ในสถานการณ์ต่างๆ กัน เช่น

-   หากจะสรุปหนังสือ : ก็เป็นหัวข้อสารบัญในหนังสือที่ต้องการสรุป

-  หากเป็นสรุปบทความ : ให้ Highlight คำสำคัญที่พบในบทความแล้วนำมาใช้เป็นกิ่งใหญ่

-   หากไปประชุม : Agenda การประชุม/สัมมนา

-  หากทำProcess ขั้นตอนต่างๆ : ให้เรียงจาก ก่อนไปหลัง

1.   จะเริ่มจากทิศ1-2 นาฬิกาไปทิศทางตามเข็มนาฬิกา (ถ้าถนัดขวา)

2.   จะเริ่มจากทิศ10-11 นาฬิกาไปทิศทวนเข็มนาฬิกา (ถ้าถนัดซ้าย)

3.   ใช้Framework จากเครื่องมืออื่นๆ : เช่น SWOT, 4Ps, Decision Tree, อื่นๆ อีกมากมาย

4.   ถ้ายังคิดเรื่องได้ไม่ครบให้แตกกิ่งเปล่าทิ้งไว้ เดี๋ยวสมองเพื่อนๆ จะช่วยหาอะไรมาเติมให้เองทีหลัง

5.   แตกกิ่งรายย่อยเป็นรายละเอียดออกมาจากกิ่งใหญ่(แตกออกมาได้ไม่รู้จบ โดยกิ่งย่อยๆ ให้มีขนาดบางกว่ากิ่งใหญ่) ที่สำคัญอย่าเอาอะไรไปปิดปลายกิ่ง ถ้ายังคิดเรื่องที่จะแตกออกมาไม่ออกให้แตกกิ่งเปล่าทิ้งไว้ เดี๋ยวสมองเพื่อนๆ จะช่วยหาอะไรมาเติมให้เองทีหลัง

      เขียน1 คำที่เป็น Keywordต่อ 1 กิ่ง (อย่าเขียนเป็นประโยค)

1.   หากคำนั้นแยกเป็นคำประกอบได้ให้แยกคำอีกเช่น คำว่า แม่น้ำ ให้แยกเป็น “แม่” กิ่งนึง จากนั้นต่ออีกกิ่งก้วยคำว่า “น้ำ” เป็นต้น

2.   ความยาวของเส้นให้ยาวพอดีๆ กับคำที่อยู่บนเส้น)

3.   เส้นไม่ต้องคดเคี้ยวมากเกินไปเอาให้อ่านง่าย

      เทคนิคปลีกย่อย

1.   ให้เว้นช่องว่างระหว่างกิ่งไว้ด้วยเผื่อความคิดใหม่ๆ จะโผล่มาอีก

2.   การแตกกิ่งตรงนี้อาจใช้หลักการได้ทั้งคิดแบบมีหลักการ(เช่นมีลำดับขั้น เช่น จากทวีป =>ประเทศ => ภาค => จังหวัด=> เขต => อำเภอ…) และคิดแบบฟุ้งซ่าน (หากกิ่งนั้นทำให้นึกถึงอะไรก็เขียนเลย)

3.   เส้นต้องเชื่อมกันอย่าให้ขาด(เดี๋ยวความคิดวิ่งไปไม่ถึง)

        มีโปรแกรมช่วยทำหรือไม่?

มีโปรแกรม MIndmap ออกมามากมาย แต่ที่ทำถูกต้องตามหลักOriginal ที่สุด ก็คงไม่พ้นโปรแกรมชื่อ iMindMap ของต้นตำรับอย่าง Tony Buzan เอง เข้าไปโหลดได้ที่ http://www.thinkbuzan.com/

โปรแกรม iMindMap มีหลาย Platform ทั้ง pc, iphone, ipad ตัวเต็มเสียตัง แต่มีให้ freetrial อยู่ 7 วัน แนะนำให้โหลดมาแล้วโหลด Templateเก็บไว้ก่อนหมดอายุ  


ที่มา http://www.siraekabut.com/2013/07/mind-map/